ADI HALA MEÇHUL

Ivan Illich’in en ilgi çekici özelliklerinden birisi, önemsiz görünen kavramları, tarihin derin dehlizlerinde özenle ve farklı dil, din ile kültürler üzerinden takip ederek izini sürmesidir.

Önemsiz görünen ancak önemsiz olmayan kavramları kendi bakış açısıyla farklı bir şekilde ortaya koyar. 

Örneğin su, anadil, sağlık, hafıza, öğrenmenin tarihi, mesken, bisiklet, eşya, sokak, israf ve bu liste uzar gider. Okur, Illich’in kılavuzluğunda bu yolculuğa çıktığında, bağlantıların, kültürler arası geçişlerin ve ilişkilerin çeşitliliği ve renkliliğine hayran olur.

Kendi ana dilini, kendi belleğinden bulup çıkaramayan, pek çok dili bir arada öğrenerek büyüyen Illich, tamamen hâkim olduğu yarım dil hazinesi sayesinde, artık pek çok kimsenin okuyup anlayamadığı metinlere hâkimdir.

Çalışkanlığı ve bunu sosyal hayata harmanlama becerisi ile metinleri sokaktan hiç kopmamış, bu nedenle her yazdığı çok okunmuş ve tartışma yaratmıştır.

Illich bu kitabında geçmişin ya da tarihin aynasında 12. yüzyıla kadar uzanır. Hayal gücü, algı, kavramlar ve imgelem ile ilgilenir. Bu okumalarını, çağdaş okuyucuya rapor verecekmiş gibi güncelleştirir ve sosyal hayatımızı saran hatta boğan meselelere ayna tutar.

Bu olağanüstü yeteneği sayesinde, metin asla sıkıcı olmaz ve okura yabancılaşmaz. Onun yazdıkları kendi aramızdaki konuşmalarımız gibi, günlük çekişme ve tartışmalarımız tadında ilerler.

Bunu bilinçli olarak yapar; ancak ve ancak geçmişin aynasından bakarsak, günümüzün dikkatinin sınırlarının genellikle dışında oluşmuş varsayımların farkına varıp yüzyılımızın zihinsel çabalarının farkını gözlemleyebileceğimizi dile getirir.

Kitabın birinci bölümünde, bizim de gözde gündemimiz olan müştereklerden ne anladığını ve bunun geleneksel toplum ve kıtlık algısıyla ilintisini yazarak başlayan İllich, Şenlikli Toplum kitabından başlayarak kendi yazdıklarına özeleştiri getirerek devam ediyor.

Ivan Illich, 1926’da Dalmaçyalı Hırvat Katolik bir babanın ve Avusturya Yahudisi bir annenin oğlu olarak Viyana’da doğdu. Önce Viyana’da, sonra 1941’de Nazi işgali üzerine Viyana’dan ayrılmak zorunda kalınca gittiği Floransa ve Roma’da, din adamlığı eğitimi gördü, doğa bilimleri, tarih, felsefe ve ilahiyat okudu.

Doktorasını 1951’de Salzburg Üniversitesi’nde Toynbee üzerine yaptığı ‘‘Tarihsel Bilginin Doğası Üzerine Bir Araştırma’’ teziyle verdi. İvan Illich 90’lı yıllarda yakalandığı ve tıp kurumunun uyguladığı herhangi bir tedaviyi kabul etmediği kanser hastalığı nedeniyle 2 Aralık 2002’de Bremen’de ölmüştür.

Kitapları: Celebration of Awareness: A Call for Institutional Revolution (1970),

Okulsuz toplum (Deschooling Society) (1971),

Şenlikli toplum (Tools for Conviviality) (1973),

Enerji ve Eşitlik (Energy and Eguity) (1974),

Sağlığın Gaspı (Limits to Medicine - Medical Nemesis: The Expropriation of Health) (1976),

İşsizlik Hakkı (The Right to Useful Unemployement and Its Needs) (1978),

Gölge İş (Shadow Work) (1981), Gender (1982),

H2O ve Unutuşun Suları (H2O and the Water of Forgetfulness: Reflections on the Historiciy Sanders ile birlikte) (1988),

In the Mirror of the Past: Lectures and Addresses 1978-1990 (1992),

In the Vineyard of the Text: A Commentary to Hugh’s Didascalion (1993).

David Cayley ile söyleşerek yazdığı kitaplar: İvan İllich ile Söyleşler (Ivan Illich in Conversation) (1992),

The Rivers North of the Future: The Testament of Ivan Illich (2005).

Yorumlar