ADI HALA MEÇHUL

Bir kitabın değerlendirme yazısı nasıl olmalıdır?

Kitap değerlendirmelerinde dikkat edilmesi gerekli hususlar. Bir kitabın değerlendirme yazısı nasıl olmalıdır? Kitaba nasıl yaklaşılmalı, kitap değerlendirmesinin ana unsurları neler olmalıdır? Bu sorulara cevap arayarak kısa, öz, net bir şekilde konuya açıklık getirmek isteriz. Kitaphaber.com.tr platformu üzerinden bu güne değin 3.000’den fazla yazının- kitabın sağlamış olduğu imkânlar çerçevesinde bunun en az iki katı kadar da yazıyı değerlendirerek kitaba dair söylenenleri, yine kitabî cümleler dâhilinde aktarmaya çalışacağız. Bu güne değin kitaba dair yazılan yazılar kitap değerlendirmesinin biçim ve usulünü değil sadece olması gerekene bir imkân sağlaması açısından önemlidir. Fakat belirli kriterlerle kitap değerlendirmesinin biçim ve usullerini ortaya koymak hem zor hem de uzun vakit isteyen bir iştir.

Kitap değerlendirmeleri, hem yayın dünyası hem akademik camia hem de okurlar açısından büyük önem arz eden çalışmalardır. Bir kitabın detaylı bir değerlendirmesinin yapılması –öncelikle belirtmemiz gerekir ki bu çalışmalar asla özet değildir – o kitabın temel niyetinin ortaya konulmasıdır. Bunun için de öncelikli olarak 2 aşamalı bir süreçten bahsetmemiz mümkündür. Bu süreçler:

1. Okuma Süreci
2. Yazma Süreci

olarak belirlenebilir. Her bir süreç kendi içerisinde mutlaka tutarlı bir biçimde gerçekleşmelidir.

1. Okuma Süreci:

Değerlendirilecek eserin seçilmesinin ardından eserle bireysel bir çaba ile hemhal olma durumudur. Parasını, zamanını, yönergesini, duyargasını bu işe dâhil eden kişi kitapla öncelikli olarak öznel bir okumayla karşı karşıyadır. Çünkü bu süreç okur ile eserin tanışma anıdır.

Okur, kitapla olan bağını onun sayfalarını karıştırarak ilerletebilir. Bu sayfalarda yazılanlar, okurun düşün dünyasındaki bilgi parçalarıyla kimi zaman savaşım kimi zaman da bağdaşım halinde olur. Savaşım ve bağdaşım durumlarında okurun tavrı ile yazarın tavrı çelişebilir. Bir tartışma faslı başlayabilir.

Okumak; bir nevi yazarın eserde vermiş olduğu rahatsızlığa da katlanmak demektir. Çünkü kitabî her bilginin doğru olacak diye bir kaidesi yoktur. Doğru bilgiye ancak farklı bakış açılarıyla farklı okumaları da işe dahil ederek ulaşmak mümkündür.

Okumak, tamamıyla bireysel bir eylemdir. Eleştirmen de ilk etapta bir okurdur, bu unutulmamalıdır.

1. Kitaba Dair Bir Başlık

(Bu başlık direkt kitabın başlığı olmamalı. Kitabı anlatan bir başlık olmalı. Örneğin;

Martin Heidegger’ın “Düşünmek Ne Demektir” isimli eserinin değerlendirmesi yazacağız:

Başlık: Heidegger’ın Düşünme Üzerine Yaklaşımı/ Tanımlaması/ Düşünceleri/ Önermeleri/ Açıklamaları/ Söyledikleri/ Tavsiyeleri/ Vurguları…. gibi bir başlık olabilir. Veyahut yazacağımız yazının ana temasına uygun bir başlık atmalıyız.

2. Bir Giriş Yazısı

Başlık atıldıktan sonra direkt olarak konuya girmektense olaya bir giriş ile başlamak önemlidir. Kitaba, yazara, anlatı geleneğine, düşünceye, farklı görüşlere yer verecek bir giriş olabilir. Yine aynı kitap üzerinden hareketle gidecek olursak:

“İnsan düşünen bir varlıktır” sözü geçmişten günümüze söylenegelen bir ifadedir. Düşünmenin ne olduğundan çok bir tanımlama olarak kendini gösteren bu ifade, insanın tanımlanması bakımından önem arz etmektedir. Düşünmek, fakat neyi, nasıl ve ne şekilde düşünmek. Her düşünme faaliyeti bizi biz yapan bir unsur olarak değerlendirilebilir mi………

Şeklinde devam eden 2-3 paragraflık bir giriş

3.Ara Başlıklar

Yazının ve kitabın ana temasını ortaya koyacak şekilde 2-3 paragraftan müteşekkil ve alt başlıklardan oluşan bir “gelişme” bölümü olmalıdır. Bu bölümde üzerinde durulacak ve cevap alınacak sorular şunlardır:

• Yazar kimdir? Hayatı, kısaca
• Eser nedir? Nerede yayınlanmış, ilk baskı mı, daha önceki baskıları mevcutsa bunlar hakkında bilgi. Çeviri ise çevirinin dili, çevirmen hakkında kısa bilgi. Baskı kalitesi, kapak, içerik detayları verilmeli.
• Eserin içeriği hakkında detaylı bir bilgi. Birkaç paragraf olabilir. Çok kısa bir özet geçilerek, eser hakkında okumalarımıza dayanan değerlendirme olmalıdır. Eserin ana düşüncesi nedir? Yazar bu düşünceyi neye dayanarak ortaya koymuştur, düşüncenin dayanak noktaları neledir, aktarımı nasıldır, ne şekilde olmalıdır. Eser iyi midir? İyiyse bunu ortaya koyan unsurlar nelerdir. Kötü müdür? Kötü ise neresi, neden kötüdür, ayrıntıları ile verilmelidir.

4. Sonuç

Ayrı bir başlık açılabilir. Her yazıda bir düzene ihtiyaç vardır. Giriş, gelişme ve sonuç bölümü muhakkak olmalı, bu bölümler atlanmamalıdır.

Giriş ve gelişme bölümlerinde anlatılan konular sonuç kısmında bağlanarak yazı sonlandırılmalıdır. Genellikle bu bölümde kitabın ana noktaları ele alınarak, içerik analizleri yapılarak (başlıklar, sayfa sayfası verilen mesajlar) giriş kısmındaki cümlelerimizle irtibatlandırılarak sonlandırılır.

5. Künye

Her kitabın bir künyesi vardır. Yazdığımız yazılara muhakkak olarak künyesini de eklememiz gerekir.

Yazar adı:

Eser Adı:

Yayın Evi:

Yayın Tarihi:

Yayın Yeri:

Sayfa Sayısı:

6. Dikkat edilecek hususlar:

• Noktalama
• İmla
• Anlatım bozuklukları
• Cümle örgüsü

Her yazıda muhakkak olarak üzerinde durmamız gereken konulardan biridir. Yazan biri için noktalama, imla, anlatım bozukluğu, cümle örgüsü ve kurgusu hataları hoş görülmeyen bir durumdur. Yazan kişi bunları bildiğini ispat için aslında bir nevi yazar. Yazı, bu bilgiye sahip olma durumunun bir sonucudur.

Yorumlar